Z-Wave Backup in Home Assistant: voorkom verlies bij een defecte stick

Z-Wave staat bekend om zijn hoge beveiligingsniveau ten opzichte van andere draadloze protocollen. Maar deze veiligheid heeft ook een keerzijde: elke Z-Wave-module is fysiek gekoppeld aan de Z-Wave-stick waarmee hij is ingeleerd. Dit betekent dat als je je Home Assistant-installatie verhuist naar een nieuwe machine, je ook dezelfde Z-Wave-stick moet blijven gebruiken. Het simpelweg overzetten van je Home Assistant-backup is dan niet voldoende.

Bij verlies of defect van de Z-Wave-stick ben je in dat geval helaas ook je volledige Z-Wave-netwerk kwijt. Dat is zonde, zeker als je tientallen apparaten opnieuw zou moeten koppelen. Gelukkig is hier inmiddels een goede oplossing voor.

Home Assistant ondersteunt het maken én terugzetten van een backup van je Z-Wave-stick via Z-Wave JS UI. Hiermee kun je de volledige Z-Wave-configuratie, inclusief netwerksleutels en apparaatkoppelingen, veiligstellen en herstellen. In het geval van een defecte stick kun je deze backup gebruiken om een nieuwe stick in te richten – zonder verlies van instellingen of noodzaak om alles opnieuw aan te leren.

Wat heb je nodig?

• Z-Wave JS UI als integratie in Home Assistant (let op: niet de standaard Z-Wave JS).

• Een Z-Wave-stick met een recente SDK-versie. Alle sticks die de afgelopen vier jaar zijn verkocht, voldoen doorgaans aan deze eis.

• Bij oudere sticks, zoals de Aeotec Z-Stick Gen5, kan de backup-procedure ingewikkelder zijn. Deze vereisen soms extra stappen of tools om een werkende backup te maken.

Voorbereiding vóór backup of restore

Voordat je een backup of restore uitvoert, is het belangrijk om Z-Wave JS UI tijdelijk te ontkoppelen van Home Assistant. Dit voorkomt dat apparaten verdwijnen of dat Home Assistant onterecht denkt dat je netwerk is veranderd.

1. Ga naar Z-Wave JS UI > Instellingen.

2. Zet MQTT en/of WebSocket Server (WS Server) tijdelijk uit, afhankelijk van hoe je Home Assistant koppelt.

3. Voer daarna pas de backup of restore uit.

4. Na afloop kun je deze instellingen weer inschakelen.

Deze stap voorkomt dat Home Assistant tijdens het proces foutmeldingen krijgt of entiteiten verwijdert, en zorgt ervoor dat Z-Wave JS UI minder belast is.

Zo maak je een Z-Wave-backup

1. Open Z-Wave JS UI via de webinterface.

2. Klik rechtsonder op het icoon met de blauwe streepjes.

3. Kies voor Advanced (het toverstokje).

4. Klik in de popup op NVM Management Backup.

5. Bevestig de waarschuwing dat het netwerk tijdelijk niet beschikbaar is.

6. De backup wordt gestart; rechtsboven zie je de voortgang.

7. Wacht tot de status op 100% staat.

8. Je browser vraagt mogelijk of je het bestand wilt opslaan.

De bestandsnaam ziet er bijvoorbeeld zo uit:

NVM_20250807123928.bin

Sla dit bestand op een veilige plek op.

Tip: Maak regelmatig een nieuwe backup, vooral wanneer je apparaten toevoegt of je netwerk wijzigt.

Automatische backups

Wil je dit proces automatiseren?

In de instellingen van Z-Wave JS UI is er een optie om automatische NVM-backups in te schakelen. Deze functie zorgt ervoor dat er op vaste momenten een backup wordt gemaakt, zonder dat je daar handmatig iets voor hoeft te doen. Je vindt deze optie onder:

Z-Wave JS UI > Instellingen >  Backup > Automatisch inschakelen

Let erop dat je alsnog deze bestanden zelf veilig bewaart buiten Home Assistant om.

Zo herstel je een Z-Wave-backup (restore)

1. Zorg dat Z-Wave JS UI draait op het nieuwe systeem, met een schone stick (zonder modules).

2. Zet MQTT/WS server uit via de instellingen.

3. Ga naar Advanced > NVM Management Restore.

4. Selecteer je eerder opgeslagen .bin bestand.

5. Start het herstelproces.

6. Wacht tot de procedure volledig is afgerond.

7. Herstart Z-Wave JS UI én Home Assistant.

8. Zet daarna MQTT of WS-server weer aan.

Optimaliseer je netwerk na de restore

Na het herstellen van een backup zijn de netwerkroutes binnen Z-Wave meestal nog niet optimaal. Het systeem heeft tijd nodig om deze opnieuw op te bouwen, wat tot 24 uur kan duren. In deze periode kunnen apparaten trager reageren of onbetrouwbaar aanvoelen.

Wil je dit proces versnellen?

1. Ga in Z-Wave JS UI opnieuw naar Advanced.

2. Kies daar de optie “Begin” bij Rebuild Routes (Build Return Routes).

3. Hierdoor worden de verbindingen tussen apparaten actief opnieuw opgebouwd, wat de snelheid en stabiliteit ten goede komt.

Conclusie

Wil je je Z-Wave-netwerk goed beschermen tegen hardwareproblemen? Zorg dan dat je regelmatig een backup maakt van zowel je Home Assistant-configuratie als je Z-Wave-stick. Met Z-Wave JS UI en een recente stick is dit eenvoudig te realiseren. Je kunt handmatig backups maken of automatische backups inschakelen. Ook het terugzetten van een backup op een nieuwe stick is dankzij de restore-functie betrouwbaar geregeld. Vergeet niet om tijdelijk de koppeling met Home Assistant uit te schakelen én na afloop je netwerkroutes te optimaliseren. Zo blijft je Z-Wave-netwerk stabiel en verliesvrij functioneren, ook bij overstap of storing.